Lời bàn
Nếu là lần đầu bạn đến với blog và bài dịch thuật này, xin hãy dành ít thời gian đọc qua lời bàn nhé!
Cơ thể của kiến trúc
1996
1
Tôi được phỏng vấn bởi nhà giám tuyển của một bảo tàng nọ. Anh ta dò xét tôi bằng những câu hỏi khéo léo đầy đánh đố. Tôi nghĩ điều gì về kiến trúc, với tôi thì điều gì quan trọng trong các tác phẩm của mình – Đấy là những gì anh ta muốn biết. Máy ghi âm được bật. Tôi làm hết sức mình. Kết thúc buổi phỏng vấn, tôi nhận ra rằng tôi chưa thực sự thỏa mãn với những câu trả lời của mình.
Sau đó vào buổi tối, tôi nói chuyện với một người bạn về bộ phim mới nhất của Aki Kaurismäki. Tôi ngưỡng mộ sự thấu cảm và tôn trọng của vị đạo diễn dành cho những nhân vật của ông ấy. Ông ấy chẳng hề xiềng xích những diễn viên của mình; ông ấy chẳng hề vắt kiệt họ để lột tả một ý niệm, mà thay vào đó là đưa họ ra ánh sáng để chúng ta nhìn nhận phẩm giá của người diễn viên và những bí mật của họ. Nghệ thuật của Kaurismäki thổi vào những bộ phim của ông ấy một làn hơi ấm áp, tôi bảo với đồng nghiệp của mình như thế - và tôi biết điều mà tôi đã muốn bộc bạch trên băng ghi âm sáng nay là gì rồi. Là xây nhà giống như cách mà Kaurismäki làm phim – Đó là điều mà tôi muốn làm.
2
Khách sạn mà tôi đang lưu trú được tu sửa bởi một nhà thiết kế nổi danh người Pháp, người có những tác phẩm mà tôi chẳng rành bởi tôi không lưu tâm đến những thiết kế đương thịnh hành. Song cái khoảnh khắc tôi bước vào khách sạn, bầu không khí tạo lập bởi kiến trúc của anh ta bắt đầu phô diễn. Ánh sáng nhân tạo soi chiếu khu sảnh như một sân khấu. Ánh sáng lờ mờ ngập tràn. Ánh sáng rực rỡ làm điểm nhấn cho khu quầy tiếp tân, một số loại đá tự nhiên khác nhau ở những cái hốc trên tường. Vài người đang bước lên chiếc cầu thang tao nhã dẫn đến khu hành lang vòng quanh khá nổi bật trước một bức tường màu vàng kim óng ánh. Phía trên, ai đó có thể ngồi ở một trong những lô ban-công dự khán (dress circle boxes) trông về đại sảnh và nhâm nhi miếng nước, thức quà. Những vị trí ngồi ấy đều đẹp cả. Christopher Alexander, người đã phát biểu trong “ngôn ngữ kiểu mẫu” (pattern language) về những bối cảnh không gian mà ở đó con người cảm thấy thoải mái theo bản năng, ắt hẳn sẽ hài lòng. Tôi ngồi trong một lô ban-công trông về phía sảnh, một khán giả, với cảm nhận rằng tôi là một phần trong bài trí sân khấu được tạo nên bởi nhà thiết kế. Tôi thích nhìn xuống những hoạt động diễn ra phía dưới nơi có người đến và đi, bước vào và rời khỏi. Tôi cảm thấy mình đã hiểu ra vì sao người kiến trúc sư nọ thành công như vậy rồi.
3
Cô ấy đã trông thấy một ngôi nhà nhỏ thiết kế bởi Frank Lloyd Wright mà nó lôi cuốn cô ấy vô cùng, cô H đã nói như vậy. Những căn phòng trong nó đều rất nhỏ và thân mật, trần của chúng khá thấp. Có một thư phòng nhỏ nhắn với ánh sáng đặc biệt và rất nhiều chi tiết kiến trúc trang trí, và cả căn nhà để lại một sự ấn tượng theo phân vị ngang rất mãnh liệt mà trước kia cô ấy chưa trải nghiệm qua bao giờ. Bà cụ vẫn đang sống ở đó. Tôi chẳng thiết phải đi đến và ngó nghiêng ngôi nhà làm gì, tôi nghĩ vậy. Tôi biết chắc ý của cô ấy, và tôi biết cái cảm giác của “mái ấm” mà cô ấy miêu tả.
4
Các thành viên trong hội đồng giám khảo đang đánh giá một số phương án của những kiến trúc sư đang dự thi cho một giải thưởng kiến trúc. Tôi đã nghiên cứu vài tài liệu miêu tả một ngôi nhà nhỏ màu đỏ giữa bối cảnh đồng quê, một chuồng trại được chuyển đổi công năng thành một nơi để ở mà tại đó không gian được mở rộng bởi người kiến trúc sư và những cư dân. Phần cơi nới đã hiệu quả, tôi nghĩ thế. Mặc cho bạn có thể nhìn thấy căn nhà đã được nhào nặn thế nào bên dưới chiếc mái yên ngựa, các thay đổi rất vừa vặn và hài hòa. Những âu cửa sổ được đặt để đầy tinh-tường (sensi-tively). Cái cũ với cái mới cân xứng và hòa hợp cùng nhau. Những phần mới của căn nhà không ra vẻ rằng “Tôi là thứ mới tinh đấy,” mà “Tôi là một phần trong cái chung.” Chẳng có gì ngoạn mục hay tiến bộ, chẳng có gì vượt thoát. Có lẽ căn cứ vào một nguyên tắc thiết kế cũ kĩ đâu đó, một cách tiếp cận lỗi thời hòa với sự khéo léo. Chúng tôi đã đồng thuận với nhau rằng chúng tôi không thể trao cho sự cải biến này một giải thưởng thiết kế - bởi lẽ những tiêu chí kiến trúc của nó quá khiêm tốn. Nhưng tôi rất thích nghĩ suy về căn nhà nhỏ màu đỏ này.
5
Trong một quyển sách về kết cấu gỗ, tâm trí của tôi bị thu hút bởi những tấm ảnh chụp khu vực rộng lớn nơi những lóng gỗ được gói chặt vào nhau cùng trôi nổi trên mặt nước bao la. Tôi cũng thích bức ảnh trên bìa cuốn sách, một tuyển tập gồm nhiều khúc gỗ được bố trí xếp lớp trông như một mặt tiết diện. Hằng hà những bức ảnh về các công trình kết cấu gỗ, bất chấp sự thật rằng chúng rất đáng tuyên dương về mặt kiến trúc, dường như chẳng bắt mắt là bao. Tôi chưa xây được bất cứ ngôi nhà gỗ nào trong một thời gian khá dài rồi.
Một đồng nghiệp trẻ tuổi thắc mắc với tôi rằng tôi sẽ làm thế nào khi thực hiện việc xây dựng một ngôi nhà bằng gỗ sau hàng tá năm trời chung đụng với đá và bê tông, thép và kính. Lập tức, trong đầu tôi nảy ra một khối gỗ đặc ruột cỡ bằng một ngôi nhà, một khối tích dày đặc cấu thành nên từ những hợp chất hữu cơ có trong gỗ, xếp chồng theo chiều ngang và bị khoét rỗng chuẩn xác… Một ngôi nhà như thế sẽ thay đổi hình dạng của nó, sẽ trương phình và co rút, cao lên và thấp xuống, một hiện tượng mà nó phải là một phần cố hữu của thiết kế. Người đồng nghiệp của tôi lại nói rằng trong tiếng Tây Ban Nha, tiếng mẹ đẻ của cậu ấy, những từ gỗ, người mẹ và vật liệu đều tương đồng nhau: “madera,” “madre,” “materia.” Chúng tôi bắt đầu đàm thoại về tính khơi gợi và ý nghĩa văn hóa của những vật liệu nguyên sơ như gỗ và đá, và về cái cách mà chúng tôi có thể bộc tả chúng vào trong những công trình của mình.
Tham khảo
1 : rogerebert.com/reviews/drifting-clouds-1998
Kì trước: “Quan sát” - Câu chuyện 5, 6 & 7
Kì tới: Cơ thể của kiến trúc - Câu chuyện 6-10
Bài dịch của bạn khiến mình rất khâm phục, nó gần như hoàn chỉnh và truyền tải thông điệp rõ ràng, bố cục mạch lạc, nhưng vẫn còn một số điểm về lối hành văn, cách sử dụng từ ngữ bạn có thể xem xét thay đổi cho phù hợp hơn:
Đoạn 1:
a. "Vào cuối buổi phỏng vấn, tôi nhận ra rằng tôi không hoàn toàn thỏa mãn với những câu trả lời của mình." có thể được thay thế thành "Kết thúc buổi phỏng vấn, tôi nhận ra rằng những câu trả lời của mình vẫn chưa thực sự trọn vẹn."
b. "Ông ấy chẳng hề xiềng xích những diễn viên của mình; ông ấy chẳng hề vắt kiệt họ để lột tả một ý niệm, mà thay vào đó là đưa họ ra ánh sáng để chúng ta nhìn nhận phẩm giá của người diễn viên, và những bí mật của họ." có thể được viết lại thành "Ông ấy không xiềng xích hay vắt kiệt diễn viên để lột tả ý niệm, mà chỉ đơn giản là đưa họ ra ánh sáng để chúng ta nhìn nhận phẩm và bí mật của họ." (Đoạn này mình cảm thấy bạn còn lặp từ khá nhiều).
c. (Phần chú thích về phim):
• Về từ ngữ “khánh kiệt” là từ ngữ không thực sự phổ biến bởi tính trang trọng của nó. Đối với một số độc giả, từ ngữ này có thể gây khó hiểu, có thể sử dụng những từ khác như “cạn kiệt”,”vắt kiệt”,”túng thiếu tiền bạc”,…
• Vì những câu sau đều gãy gọn và súc tích, mình nghĩ bạn nên ngăn cách câu “Khuôn mặt dửng dưng, nhưng bởi đôi bông tai đang rung rinh mà ta biết rằng cô ấy đang run sợ vì đã khánh kiệt.” có thể viết thành “Khuôn mặt dửng dưng, nhưng bởi đôi bông tai rung rinh, ta nhận ra cô ấy đang run sợ vì đã khánh kiệt.” Nó giúp đoạn văn thêm mạch lạc và đồng bộ.
Đoạn 2:
a. “Ánh sáng nhân tạo soi chiếu khu sảnh như một sân khấu. Ánh sáng lờ mờ ngập tràn. Ánh sáng rực rỡ làm điểm nhấn cho khu quầy tiếp tân, một số loại đá tự nhiên khác nhau ở những cái hốc trên tường.” có thể viết thành “Ánh sáng nhân tạo soi chiếu, lờ mờ bao trùm khu sảnh như một sân khấu. Nó làm điểm nhấn cho khu quầy tiếp tân, một số loại đá tự nhiên khác nhau ở những cái hốc trên tường.” Hình như bạn đang cố gắng tạo phép điệp “Ánh sáng” nhưng theo mình nó khá lủng củng, bạn có thể ghép nối chúng với nhau.
b. “Vài người đang bước lên chiếc cầu thang tao nhã dẫn đến khu hành lang vòng quanh khá nổi bật trước một bức tường màu vàng kim óng ánh.” có thể gây bối rối cho độc giả vì không biết tính từ “nổi bật” miêu tả “Vài người”, ”chiếc cầu thang” hay “khu hành lang”
Đoạn 3: “Cô ấy đã trông thấy một ngôi nhà nhỏ thiết kế bởi Frank Lloyd Wright mà nó lôi cuốn cô ấy vô cùng, cô H đã nói như vậy.” có thể viết thành “Cô ấy đã trông thấy một ngôi nhà nhỏ thiết kế bởi Frank Lloyd Wright lôi cuốn vô cùng, cô H đã nói như vậy.”
Đoạn 4:
a. "mấy phương án" có thể được viết lại thành "một số phương án".
b. “đầy tinh-tường” có thể viết thành “đầy tinh tế”.
c. "Chẳng có gì ngoạn mục hay tiến bộ, chẳng có gì vượt thoát" có thể được viết lại thành "Không có gì quá nổi bật hay đột phá".
d. "Có lẽ căn cứ vào một nguyên tắc thiết kế cũ kĩ đâu đó, một cách tiếp cận lỗi thời hòa với sự khéo léo" có thể được viết lại thành "Có lẽ căn nhà được thiết kế dựa trên những nguyên tắc cũ, nhưng thực hiện một cách khéo léo".
Đoạn 5: "Hằng hà những bức ảnh về các công trình kết cấu gỗ, bất chấp sự thật rằng chúng rất đáng tuyên dương về mặt kiến trúc, dường như chẳng bắt mắt là bao" có thể được viết lại thành "Hàng loạt bức ảnh về các công trình kết cấu gỗ, dù rất đáng tuyên dương về mặt kiến trúc, nhưng lại không mấy bắt mắt".
Đây là một số điểm theo cá nhân mình còn chưa hoàn thiện về lối hành văn, bạn có thể cân nhắc để thay đổi cho phù hợp hơn
Mong là những bài dịch, áng văn của bạn ngày một khúc chiết và đặc sắc hơn 🥰