Suy tư Kiến Trúc - Peter Zumthor | 3
Những hứa hẹn sơ khởi - Kẽ hở trong những vật thể đã niêm kín
Lời bàn
Nếu là lần đầu bạn đến với blog và bài dịch thuật này, xin hãy dành ít thời gian đọc qua lời bàn nhé!
Những hứa hẹn sơ khởi
Dưới trạng thái cuối cùng, đã hoàn công, kiến trúc có vị thế của nó trong thế giới thực tại. Đây là nơi nó hiện hữu. Đây là nơi nó đưa ra lời khẳng định. Những bức diễn hoạ của các tác phẩm kiến trúc chưa được thực hiện phản ánh một nỗ lực cất lên tiếng nói cho thứ gì đó chưa tìm được vị thế của nó trong thế giới thực tại mà lẽ ra nó phải thuộc về. Những bản vẽ kiến trúc luôn cố gắng bộc tả một cách càng chính xác có thể sự hào nhoáng của công trình tại vị trí mà nó được dự định xây dựng. Nhưng chính ra là sự nỗ lực đặt vào những bức diễn hoạ thường đóng vai trò nhấn mạnh sự thiếu vắng đi cái vật thể có thật, và kéo đến sau đó là nhận thức về tính bất cập của bất cứ loại hình diễn hoạ nào, sự tò mò về thực tại mà nó hứa hẹn, và có lẽ – nếu lời hứa đủ sức lay chuyển ta – một khát khao cho sự hiện diện của nó.
Nếu cái hoa tay và tài năng đồ hoạ trong những bức diễn hoạ kiến trúc quá đỗi kiệt xuất, nếu chúng thiếu đi những “những mảng vá còn bỏ ngỏ” nơi trí tưởng tượng và lòng hiếu kỳ của ta về tính chân thật của bức vẽ có thể thấm nhuần vào hình ảnh, bức diễn hoạ chính nó trở thành chủ thể cho những khao khát của ta, và lòng truy cầu của ta cho sự lụi tàn nơi thực tại bởi vì ở sự diễn tả ấy rất hiếm ít hay không hề có những điểm mà thực tế ta kỳ vọng có thể vượt lên trên nó. Những bức diễn hoạ không còn giữ lời hứa hẹn nữa. Nó chỉ đơn thuần lột tả chính nó.
Những bản vẽ thiết kế gợi nên một thực tại chưa xảy ra rất quan trọng trong công việc của tôi. Tôi tiếp tục làm việc trên các bản vẽ cho đến khi chúng đạt được nét tinh tế trong sự diễn đạt khi mà cảm vị tôi tìm kiếm hiện ra, và tôi dừng lại trước khi những thứ không cần thiết bắt đầu bôi bác bằng những tác động của chúng. Chính bản vẽ phải vươn đến những giá trị của chủ thể mà nó cần thể hiện. Nó giống như là một bản phác tay của thợ điêu khắc cho bức tượng của ông ta vậy, không đơn thuần chỉ là sự minh hoạ ý tưởng mà phải là một phần sẵn có của công việc sáng tạo, kết thúc bằng một tạo vật đã được thi công hoàn chỉnh.
Những bản vẽ kiểu này cho phép chúng ta lùi lại, nhìn ngắm, và học hỏi để thấu suốt rằng cái gì chưa trở thành cái bản thể hữu hình và cái gì chỉ vừa mới ló dạng.
Kẽ hở trong những vật thể đã niêm phong
Các tòa nhà là những công trình nhân tạo. Chúng bao gồm những phần riêng rẽ phải được kết nối với nhau. Ở một góc nhìn rộng hơn, chất lượng của những vật thể đã hoàn thiện được xác định bằng chất lượng của những điểm nối.
Trong điêu khắc, người ta có truyền thống giảm thiểu hoá biểu hiện của những khớp nối và mối nối giữa những phần đơn lập để bảo toàn hình thái tổng thể. Những vật thể bằng thép của Richard Serra chẳng hạn, trông thuần nhất và trọn vẹn chẳng khác nào điêu khắc đá hay gỗ theo kiểu truyền thống của điêu khắc trước đó. Rất nhiều tác phẩm xếp đặt và tạo vật bởi các nghệ sĩ giai đoạn những năm 1960s và 70s dựa trên phương thức kết - nối giản đơn và khúc chiết nhất mà ta biết. Beuys, Merz và những người khác hay bố trí dàn trải trong không gian, lõi xoắn, xếp chồng và lớp lang khi phát triển một tổng thể từ những đơn vị riêng biệt.
Sự thẳng thừng, cách thức dường như là hiển nhiên trong việc sắp xếp những vật thể này khá thú vị. Không có bất cứ sự gián đoạn nào trong trường ấn tượng của cái tổng thể gây ra bởi những phần tử nhỏ mà chúng cũng không có vai trò gì đối với lời tuyên ngôn của chủ thể. Nhận thức của ta về tổng thể không bị phân tán bởi những chi tiết không đáng quan tâm. Mọi cú chạm, mọi mối nối, mọi khớp nối đều ở đó để củng cố cái ý tưởng về sự hiện hữu đầy tự tại của tác phẩm.
Khi tôi thiết kế công trình, tôi cố gắng đặt để cho chúng một sự hiện hữu kiểu này. Tuy nhiên, không giống như những điêu khắc gia, tôi phải bắt đầu từ những yêu cầu công năng và kĩ thuật mà chúng chính là những tác vụ cơ bản buộc tôi phải hoàn thành. Kiến trúc luôn đối mặt với thách thức phát triển một tổng thể từ hàng ngàn chi tiết, với những chức năng và hình khối thiên biến vạn hóa, những vật liệu và không gian. Người kiến trúc sư phải tìm được biện pháp thi công và hình khối hợp lí cho những góc cạnh và khớp nối, cho những điểm nơi các mặt phẳng giao cắt và những loại vật liệu khác nhau hội ngộ. Những chi tiết hình thức này định rõ sự chuyển tiếp nhạy bén trong mọi tỷ lệ lớn hơn của công trình. Những chi tiết xác lập nhịp điệu hình thức, tỉ lệ bố cục thẩm mỹ của công trình.
Những chi tiết diễn tả đâu là ý tưởng chủ đạo mà thiết kế yêu cầu tại những điểm liên quan trong chủ thể: trực thuộc hay phân tách, căng thẳng hay nhẹ nhàng, bất hoà, vững chãi, mong manh, ...
Chi tiết, khi chúng đáp ứng được mục đích của mình, không chỉ là trang trí đơn thuần. Chúng không gây xao nhãng hay làm khuây khoả. Chúng dẫn dắt tới sự hiểu biết cái toàn thể mà chúng thuộc về.
Tồn tại một sức mạnh kì diệu ở mỗi tạo tác đã hoàn thành, khép kín. Đó là như thể chúng ta bị cuốn vào sự huyền diệu của một cơ thể kiến trúc đã phát triển đầy đủ vậy. Sự chú tâm của ta, có lẽ là bởi lần đầu tiên, hướng vào một chi tiết chẳng hạn như hai con đinh vít dưới sàn đang giữ lấy tấm bản kim loại bên cạnh bậc cửa đã sờn cũ. Cảm xúc dâng trào. Có gì đó lay động ta.
Kì trước: “Công sức trong những sự vật - Dành cho sự tĩnh lặng của giấc chiêm bao”
Kì tới: “Vượt lên những biểu tượng - Những cảnh sắc toàn bích”
đọc bài của a rất thích ở những từ hán việt. Thường những cụm tính từ trạng từ miêu tả của tiếng anh rất dài, dùng từ hán việt vừa miêu tả khá chính xác ý gốc mà vẫn gọn, hợp thói quen đọc viết của tiếng việt hơn.