Lời bàn
Nếu là lần đầu bạn đến với blog và bài dịch thuật này, xin hãy dành ít thời gian đọc qua lời bàn nhé!
11
Tôi được cho xem vài ảnh chụp của một công trình phức tạp. Những diện tích, mặt phẳng và khối tích khác biệt dường như chồng chéo, xiên xẹo và dốc đứng, lồng ghép vào nhau. Công trình này, nơi có cái diện mạo khác thường không cho tôi bất cứ manh mối nào về công năng của nó, gây nên một ấn tượng choáng ngợp và dày vò một cách kỳ lạ. Chẳng hiểu sao, nó trông như không gian hai-chiều. Thoáng phút chốc tôi ngỡ rằng mình đang nhìn vào một tấm ảnh chụp một cái mô hình bằng giấy bìa, được tô vẽ đầy màu sắc. Sau đó, khi tôi biết được tên của vị kiến trúc sư, tôi đã rất đỗi kinh ngạc. Phải chăng tôi đã phạm phải một sai lầm, một lời phán xét thiển cận, khờ dại? Danh tiếng của kiến trúc sư này có tầm ảnh hưởng quốc tế, những bản vẽ kiến trúc của anh ta được biết đến rộng rãi, và những lập luận của anh ta về kiến trúc đương đại, trong bối cảnh triết giáo, được xuất bản rộng rãi.
12
Một căn nhà liên kế ở Manhattan với địa chỉ thuận lợi vừa mới hoàn thành. Mặt tiền mới dọc suốt tuyến đường của các căn nhà nổi bật mồn một. Trong những bức ảnh chụp, mặt che bằng đá tự nhiên, bao quanh bởi những tấm kiếng, trông như một phông nền. Trên thực tế, mặt tiền lại đồng nhất hơn, hòa hợp hơn với bối cảnh xung quanh chúng. Bản tính ưa phê bình của tôi dập tắt khi tôi bước vào ngôi nhà. Chất lượng thi công của nó thu hút tôi. Người kiến trúc sư đón tiếp chúng tôi, dẫn lối chúng tôi vào tiền sảnh, và giới thiệu từ phòng này qua phòng khác. Những căn phòng khá rộng rãi, dây chuyền lại hợp lý. Chúng tôi háo hức xem những căn phòng tiếp đến, và chẳng thất vọng chút nào. Chất lượng ánh sáng ban ngày xuyên qua mặt hậu được ốp kính của căn nhà và giếng trời phía trên cầu thang rất dễ chịu. Trên tất cả các tầng, có thể cảm nhận được sự hiện diện của khoảng sân sau đầy thân mật được quây quanh bởi những căn phòng chính, kể cả ở sâu trong căn nhà.
Người kiến trúc sư nói trong thái độ tôn trọng, thân tình về những vị khách hàng, những cư dân mới vừa chuyển đến, về sự hiểu biết của họ về tác phẩm của anh ấy, về những nỗ lực của anh trong việc chiều chuộng ý muốn khách hàng, và về sự phê bình của họ về một vài khía cạnh thiếu thực tiễn mà anh ta đã cải thiện sau đó. Anh mở cửa tủ, buông hạ tấm rèm cuốn quá khổ làm từ vải thô, thứ đang khuếch tán bầu ánh sáng êm dịu vào trong phòng khách, khoe với chúng tôi về những vách ngăn di động, và phô diễn những cánh cửa khổng lồ đóng mở không một tiếng động giữa hai chiếc bản lề, khép lại thật chặt và thật chắc. Thi thoảng, anh ấy chạm vào bề mặt của vài loại vật liệu, hoặc lướt tay trên lan can, một khớp nối trên đồ gỗ, gờ cạnh của một tấm kiếng.
13
Thị trấn mà tôi ghé thăm có một khu phố cực kì hút khách. Những công trình từ thế kỷ 19 và buổi giao thời của hai thế kỷ, những khối đặc rải rác khắp những cung đường và quảng trường, được dựng nên từ gạch đá. Không ngoại lệ. Đô thị điển hình. Các tụ điểm công cộng tại các tầng thấp quay ra mặt đường, nhà ở và văn phòng phía trên ẩn khuất sau lớp mặt tiền bảo hộ, giấu đi những khoảng trời riêng đằng sau lớp vỏ bọc thanh thế, ẩn danh, rõ ràng đã thoát li khỏi không gian chung kể từ lằn ranh ở phần đế của mặt tiền.
Tôi được kể rằng kha khá kiến trúc sư đã sinh sống và làm việc ở khu phố này. Tôi nhớ đến điều này vài hôm sau đó, khi tôi nhìn ngắm một khu phố mới toanh gần đó, được thiết kế bởi những kiến trúc sư nổi danh, và tôi mải nghĩ ngợi về những cái trước và sau trong cấu trúc đô thị, những không gian công cộng được liên kết chuẩn chỉnh, những mặt tiền có tiết chế rất duyên dáng và những khối tích vừa khít trong hình hài của thị trấn.
14
Chúng tôi dành hàng năm trời phát triển ý tưởng, hình khối, và những bản vẽ khai triển cho nhà tắm nước nóng xây bằng đá của chúng tôi. Sau đó đến giai đoạn thi công. Lúc ấy tôi đang đứng trước một trong những khối nhà đầu tiên được các thợ hồ xây dựng nên từ đá khai thác ở một mỏ quặng gần đó. Tôi rất đỗi ngạc nhiên và phấn khích. Dù cho tất thảy đều xác tín theo phương án của chúng tôi, tôi đã không lường được tính cương - tính nhu phối triển 1 (concurrent hardness and softness), nhẵn nhụi đó mà cũng xù xì đó, sắc xám-lục lấp lánh ánh lên từ những khối đá vuông vức. Phút chốc, tôi bỗng cảm thấy như đồ án của chúng tôi đã vụt khỏi tầm tay của mình mà trở nên tự lập bởi nó đã diễn biến thành một thực thể vật chất chỉ biết tuân theo những trật tự của riêng nó.
15
Tôi ghé thăm một triển lãm các tác phẩm của Meret Oppenheim tại bảo tàng Guggenheim. Những kỹ thuật cô ấy sử dụng quả là biến hóa khôn lường. Chúng chẳng theo một phong cách chủ đạo, nhất quán nào. Tuy vậy, tôi đã trải nghiệm cách mà cô ấy suy tư, cách mà cô ấy nhìn thấy thế giới và len lỏi vào nó thông qua những tác phẩm của mình trong sự liền lạc và hợp nhất. Vậy nên dường như chẳng ích gì để cứ mãi phân vân rằng điều gì nói nên được sự liên kết về mặt phong cách nghệ thuật giữa chiếc cốc phủ lông và con rắn làm từ những hòn than nổi tiếng. Chẳng phải Meret Oppenheim từng một lần nói rằng mỗi một ý tưởng cần có cái hình thù phù hợp với nó để đạt được hiệu quả hay sao?
Tham khảo
1 : Cương nhu phối triển: Trong cương có nhu, trong nhu có cương. Cương và nhu linh động cùng phối hợp và triển khai.
Kì trước: Cơ thể của kiến trúc - Câu chuyện 6-10
Kì tới: PHẦN 5 - “Dạy kiến trúc, học kiến trúc”