Lời bàn
Nếu là lần đầu bạn đến với blog và bài dịch thuật này, xin hãy dành ít thời gian đọc qua lời bàn nhé!
***Chú thích: Những hình ảnh trong phần “Quan sát” này chỉ mang tính gợi đơn thuần, không phải là công trình/chủ thể được đề cập bởi Peter Zumthor trong các đoạn trích.
Quan sát
1
Chúng tôi đang đứng quanh bàn vẽ nói về một đồ án bởi một kiến trúc sư mà tất cả chúng tôi đều ngưỡng mộ. Tôi nhận thấy đồ án này lí thú ở nhiều điểm. Tôi nhắc đến một vài trong số những phẩm chất đặc thù của nó và bổ sung rằng trước đây đã có khi tôi tạm gác lại những thiên kiến tuôn trào từ lòng ái mộ vị kiến trúc sư nọ và duy trì một góc nhìn thật công tâm vào đồ án. Và tôi kết luận được rằng, nhìn một cách bao quát, tôi không hẳn thích nó. Chúng tôi đã thảo luận về những nguyên nhân khả thi dẫn đến sự ấn tượng của tôi và cũng nảy ra vài ý kiến mà không đạt được kết luận sau cùng. Và rồi một trong những thành viên trẻ hơn trong nhóm, một kiến trúc sư tài năng và thường tư-duy-lý-tính, bảo rằng: “Đó là một công trình thú vị trên tất thảy những cơ sở lý thuyết và thực tiễn. Điều nan giải là, nó chẳng hề có linh hồn”.
Vài tuần sau đó, tôi đang ngồi ngoài trời uống cà-phê với vợ tôi và trao đổi về những công trình có một linh hồn. Chúng tôi nói về một số tác phẩm kiến trúc mà chúng tôi biết và miêu tả cho nhau nghe. Và khi chúng tôi nhớ ra những công trình mà chúng có những đặc điểm chúng tôi tìm kiếm và định vị phẩm chất đặc biệt của chúng, chúng tôi nhận thấy có những công trình mà chúng tôi yêu mến. Và trong khi chúng tôi gần như ngay lập tức biết rằng công trình nào có thể xếp vào danh mục đặc biệt mà chúng tôi đang quan tâm, chúng tôi thấy khá gian nan để tìm một mẫu số chung cho những phẩm chất của chúng. Nỗ lực khái quát hóa ấy của chúng tôi dường như đang cướp lấy khỏi từng công trình cái vẻ rực rỡ của chúng.
Song cái chủ đề này tiếp tục đeo bám tâm trí tôi, và tôi quả quyết phải bỏ công sức và viết những đoạn miêu tả ngắn gọn về những tình huống kiến trúc mà tôi yêu thích, những cách tiếp cận rời rạc dựa trên kinh nghiệm cá nhân của tôi với công việc của mình, và bằng cách đó để di chuyển bên trong đúng cái nền tảng suy tư mà tôi thường dùng đến mỗi khi tôi nhập tâm vào việc tạo dựng nên những điều cốt lõi trong một tác phẩm của mình.
2
Những căn phòng chính của một khách sạn miền núi nhỏ nhắn nhìn ra thung lũng theo cạnh dài của công trình. Nó có hai phòng khánh tiết ốp gỗ liền kề nhau ở tầng trệt, cả hai đều có thể tiếp cận từ hành lang và thông nhau qua một chiếc cửa. Căn phòng nhỏ hơn trong số chúng trông như một nơi thoải mái để ngồi xuống và đọc, và phòng lớn hơn, với năm chiếc bàn được bố trí hợp lý, rõ ràng là nơi để người ta dùng bữa. Trên tầng một có những phòng ngủ với ban công gỗ sâu kín, khuất nắng, trên tầng hai có nhiều phòng ngủ mở ra sân thượng hơn.
Tôi hẳn sẽ tận tưởng việc nhìn ngắm bầu trời rộng mở từ những phòng ở tầng trên, tôi nghĩ thế, khi chúng tôi đến với khách sạn ấy lần đầu tiên. Nhưng cái ý nghĩ về việc ở một trong những căn phòng thuộc tầng một và đọc hay viết lách trong bầu không khí thân mật của cái ban công khuất bóng dưới ánh tà dương cũng mời gọi không kém.
Có một ô cửa trên bức tường dưới chân cầu thang dẫn từ những tầng trên xuống sảnh đón. Một âu cửa phục vụ (a serving hatch). Vào những buổi chớm trưa nó được bày biện bánh flan trái cây và những chiếc đĩa trắng cho thực khách. Cái mùi thơm của bánh flan nóng hổi làm chúng tôi bất ngờ khi chúng tôi bước xuống cầu thang, cùng những tiếng xì xầm bếp núc phát ra từ cánh cửa đóng hờ của căn phòng đối diện.
Sau một hai hôm chúng tôi cũng rành rọt khu này. Có những chiếc ghế gấp được xếp chồng dọc theo mặt bên của khách sạn, nơi kế cận một thảo nguyên. Cách đó không xa, dưới bóng đổ chập choạng nơi bìa rừng, chúng tôi để ý thấy một người phụ nữ đang ngồi trên chiếc ghế gấp, đọc sách. Chúng tôi lấy hai cái ghế và tìm một nơi yên vị cho riêng mình. Ban ngày chúng tôi thường uống cà-phê của mình ở một trong những cái bàn gấp bằng gỗ dưới mái hiên khá hẹp trước mặt tiền. Chúng được lắp bản lề cách đều nhau dọc theo hàng lan can trước nhà. Quả là nơi hay ho để ngồi, những chiếc bản nhỏ này được gắn chặt vào rìa của hàng hiên nhà; bậu cửa sổ vừa đủ cao độ để dùng làm nơi tựa khuỷu tay.
Vài cuộc chuyện trò với những vị khách khác thường diễn ra lúc chạng vạng ở những chiếc bàn ngoài hiên khác, được sắp thành một hàng trước mặt tiền và che chắn khỏi thời tiết bởi tấm sàn vươn ra của những tầng trên. Khung cửa sổ kiểu Pháp hướng ra hàng hiên được mở toang sau bữa tối; tất thảy chúng tôi đều duỗi chân và trông ra phía thung lũng, và sau đó ngồi xuống cùng một ly nước cạnh bên bức tường vẫn còn hơi ấm từ ánh mặt trời. Một lần nọ, sau bữa chiều, chúng tôi được mời lại ngồi ở chiếc bàn lớn ngay góc ở cuối hàng hiên gần lối ra vào. Vào ban ngày, vị trí ấy luôn luôn có vẻ được dùng bởi những vị khách quen của ngôi nhà. Tôi chưa bao giờ ngồi vào cái ngách này, nơi đón ánh nắng ban mai ở đầu kia của hiên nhà. Vào những buổi sáng nhiều nắng thường sẽ có một ai đó đã ngồi sẵn ở đó, đọc sách.
Khi tôi nghĩ về các công trình mà chúng cung cấp cho tôi những điều kiện không gian tự nhiên phù hợp với nơi chốn, với thói quen thường nhật, những hoạt động của tôi và cái cách tôi cảm nhận, khi tôi khơi gợi những hình ảnh trong tâm trí về những tác phẩm kiến trúc mà chúng cho tôi không gian để sống cũng như có vẻ đoán ý và làm hài lòng những nhu cầu của tôi, khách sạn vùng núi này luôn hiện lên trong đầu. Nó được thiết kế bởi một họa sĩ cho chính anh ta và khách của anh ấy.
Kì trước: “Nơi chốn”
Kì tới: “Quan sát” - Câu chuyện 3 & 4